Kara Veba | Ekonomik ve Siyasi Sonuçlar

Kara Veba Sonuçları; Sosyal ve Gündelik Hayat

Vebaya dair yapılan tarihi araştırmalarda, 3. ve 4. salgın dalgasının yaşandığı 1390’lardaki vergi kayıtları incelendi. Buna göre ölümlerin daha çok fakir kesimde olduğu bulundu.

  • Feodal beyler, aristokratlar ve zenginler; nispeten temiz, ferah, taş evlerde yaşıyordu. Bu yüzden hastalığa yakalanma oranları düşük; iyileşme oranları yüksekti. Çoğu, şehir dışında konaklar alıp orada yaşamaya başlamıştı bile. Aldıkları konakları sülfürle temizletiyorlardı.

  • Veba siyasi yapılanmayı da etkiledi. Feodal yönetimin gücü kendi bölgesel alanıyla kısıtlandığı için, alınacak tedbirler de yetersiz kalıyordu. Azalan nüfus ve emtia hareketleri, beylerin gelirlerini düşürmüştü. Bu durum, merkezi devletlerin güçlenmesi için bir altyapı oluşturdu.

  • Aristokratlar, toprak ve köle sahipleri; kilisenin iddiasına benzer bir söylem geliştirdi: Onlara göre vebanın sebebi itaatsizlikti. Fakat kulun Tanrı’ya itaatsizliği değil, köylünün efendisine itaatsizliğiydi. Bu sayede emirlerinde kalan az sayıda köylüyü korkutmak istemişlerdi.

  • Köylüler ise, gelirleri azalan kraliyet ve bölgesel yönetimin git gide artan vergi taleplerinden bıkmıştı. Zaten sefil durumda olan köylüler isyan etti. İsyanlarda, Fransa’da 1358’de 30 bin insan ölmüştü. 1381’de köylüler Londra’yı ele geçirdiğinde yine on binlerce insan ölmüştü.

  • Vebanın ekonomiye etkisi birkaç farklı boyutta olmuştu: Tarım ekonomisi, parasal ekonomi ve ticaret. Bu etkilerin bir kısmı nüfusun ve işgücünün azalması temelinde; talep daralması, vergi gelirlerinin düşmesi, veba sonrası arz eksikliği gibi konulardı.

  • Sosyal ve ticari hayatı baltalayan Kara Ölüm, o güne kadar talan edilmiş Avrupa ormanlarının tekrar canlanmasını sağladı. Çünkü ormanlara kent inşa edecek bir ortam kalmamıştı. Veba öncesinde ormanlar o kadar azalmıştı ki, halkın talep ettiği odun miktarı karşılanamaz durumdaydı.

  • Kırsal alanlarda çiftçilerin azalması, tarlaları otlağa döndürdü. Başıboş sığırlar ve koyunlar türedi. Sağ kalan köylüler; daha az sayıyla yapılabildiği, daha kolay ve verimli olduğu için hayvancılığa yöneldi. Veba süresince dinlendiği için toprağın da verimi artmıştı.

  • Fakat toprağı işleyecek nüfusun büyük bir bölümü yok olmuştu. Bu yüzden sağ kalan insanları besleyecek tahıl miktarı azalmıştı. Azalan tahıl ürünlerinin fiyatları arttı. Böylece sağ kalan az sayıdaki çiftçiyle birlikte, ücretli çalışan köylülerin geliri ve statüsü yükselmişti.
  • Bununla birlikte, tahılın pahalılığı insanları üzüme, zeytine, elmaya, armuta ve diğer sebzelere yöneltti. Böylece yeni bir talep piyasası oluştu. Malikane sahipleri; yüne ve ete olan talep artışına azalan işgücünün eklenmesiyle, daha az işçi gerektiren hayvancılığa yöneldi.

  • Veba parasal alışkanlıkları da değiştirdi. Emeğe karşılık mal mübadelesine dayanan Malikane sistemi*, serflerin ve köylülerin güçlenmesiyle birlikte yerini ücretli çalışmaya bıraktı. Emisyon hacmi ve parasal hareket arttı. *Feodal beylere bağlı olarak, toprağa dayalı çalışma.

  • Avrupa’da vebayla birlikte fiyatlar ve ücretler yükseldi. Çeyrek yüzyıl boyunca süren bir dönem yaşandı. Hem işçi maliyetlerinin hem talebin yükselmesi; Fransa’da ve İngiltere’de aynı yıllarda, 1349’da ve 1351’de, işçilere dair nizamnameler yayınlanmasına sebep olmuştu.

  • Yüksek fiyatların (enflasyon) bir sebebi; çok sayıdaki ölümlerden sonra kişi başına düşen altın/gümüş miktarının artmasıydı. Enflasyon İngiltere’de 1375’e kadar, diğer ülkelerde daha uzun sürdü. İşçi ücretleri başlarda reel olarak artsa da, enflasyon sonrası bir hayli düşmüştü.

  • Veba Avrupa’ya limanlardan ve ticaret mallarından sızmıştı. Özellikle gemilerin ahşap ve nemli oluşu, ticari malların sterilize edilmemesi ve fareler, hastalığı zincirleme şekilde farklı coğrafyalara ulaştırıyordu. Fakat tüccarlar seyahat ve taşımacılık yasağına karşı çıkıyordu.

  • Tüccarları ve tüketicileri mağdur etmemek için ticareti çok aksatmayan bir tedbir bulundu: Limana yanaşan gemilerin “quaranti giorni” (kırk gün) boyunca mal ve insan indirmeden limanda tutulmasına karar verildi. Böylece karantina ortaya çıktı ve Avrupa’daki tüm limanlara yayıldı.

  • Veba salgınında Floransa’daki dükkanlar kapanmıştı. Tüketim ürünü bulmak zorlaşmıştı. Bu yüzden ticarette toptan fiyat artışının üzerine perakende fiyat artışı da eklendi. Floransa’da kıtlık ve açlık baş gösterdi. Açlıktan ölenlerin sayısı vebadan ölenlerle yarışıyordu.

  • Halen alım gücünü koruyan zenginlerin talip olduğu lüks ürünlerin fiyatları çok yükselmişti. Bir zamanlar kira gelirliyle zengin olan mülk sahipleri artık dükkanlarına kiracı bulamıyordu. Bilinen dünyanın en gelişmiş ticari merkezi olan İtalya’da ticaret hacmi çok düşmüştü.
  • Tüccarlar vebadan etkilenmeyen yeni pazarlar aramaya başlamıştı. Veba 1349’da Norveç’e ulaşsa da Kuzey Avrupa Güney’e göre daha iyi durumdaydı. Bu yüzden Kuzey ekonomisi çok büyük darbe almamıştı. Bu da ticaretin Bergen, Kopenhag, Malmö gibi limanlara kaymasına sebep oldu.

  • Veba; hijyen artışı, sosyal dönüşüm, yerleşim dağılımındaki değişiklik, tıbbın ilerlemesi gibi sebeplerle azalmaya başladı. Özellikle bugünkü Dubrovnik’te (Ragusa) başlayan karantina, diğer karantinalara örnek oldu ve vebanın bulaşma hızını yavaşlattı.

“Karantina” sözcüğü nereden gelir? Quarantine, İtalyanca “40 gün” demektir. Venedik, Kara Veba Avrupa’ya yayıldığında limana yanaşan gemileri tedbiren 40 gün izole etmiştir. Bugünkü şekliyle Karantina ilk kez 1377’de, o zaman Venedik hükümranlığında olan Ragusa’da uygulanmıştır.

  • Avrupa’da Kara Veba kasırgası bitse de, veba bir süre bitmedi. Son salgınlar Ragusa’da 1533’te, İngiltere’de 1665-1666’da, Baltık Bölgesi’nde 1709-1713’te yaşandı. Fakat hiçbiri Kara Veba kadar dehşet verici olmadı. Sonraları veba küçük dalgalar halinde devam etti ve yok oldu.

  • Sonuç olarak Kara Ölüm ‘şerden hayır doğurdu’ ve Avrupa kabuk değiştirdi. Hijyene ve düzgün şehirleşmeye önem verildi. Beslenme kalitesi arttı. Kitlelerin sosyoekonomik seviyesi yükseldi. Feodal beylerden merkezi devletlere akan otorite, piyasaların bütünleşmesini sağladı.

  • Güvenli ticaret rotaları genişledi. Ekonomi kısa vadede çökmüş olsa da, orta vadede yükselişe geçti. Göçlerle beraber, muhasebede Çift Taraflı Kayıt sistemi gibi inovasyonlar etrafa yayıldı. Bankacılık ve parasal sistem gelişti. Tıbba ve bilime verilen önem bir nebze arttı.

  • Tüm bunların sonucunda, Reform ve Rönesans’a zemin hazırlanmış oldu. Rönesans, vebadan en çok etkilenen İtalya’da bilime ve sanata destekle başlamıştı. Reform da Yahudileri vebanın sorumlusu gören Almanya’da, Papalık’a karşı isyanla başlamıştı. Bu iki durum da dikkate şayandır.

Yazar; Muhammed Özbey

Abone ol
Bildir
guest
0 Yorum
Inline Feedbacks
Tüm Yorumları Göster
mutlakaoku.com | Pdf Kitap İndir | Telecharger Livre GratuitDescargar Libros Gratis | Free pdf download | Kostenlose eBooks |
0
Bu konuda sen ne düşünüyorsun? Yaz Mutlaka Okunsun...x