Halifeliğin Kaldırılması ve İngilizler

Flood'un Yayınlandığı Tarih:4 Mart 2020 @ 04:57

Halifeliğin kaldırılmasını İngilizlerin talep ettiği veya buna çok sevindikleri anlatılıp durur. Halifeliğin kaldırıldığı haberi İngiltere’ye ulaşır ulaşmaz İngiliz gazetelerinde çıkan öfke dolu haberler bunun tam tersini gösteriyor. Örneklerle inceleyelim.

• Daily Telegraph gazetesi 4 Mart 1924 günü, halifeliğin kaldırılışını konu alan makalesinde şöyle diyordu : ” Türkler, Halifeliği kaldırmakla batılılaşacaklarını, uygarlaşacaklarını saniyorlarsa yanılıyorlardı. Uygarlaşmak şöyle dursun, gittikçe uygarlıktan uzaklaşıyorlardı..
• Nitekim başkentlerini, uygarlıkların yol kavşağı olan Istanbul’dan alıp uygarlıktan uzak Ankara’ya kaydırmışlardı… Halifelik sayesinde büyük olan Türkiye, bundan sonra üçüncü sınıf bir Tatar devletçiği derekesine düşecektir.”
• Daily Telegraph devam ediyor: ” Kemalistler, Anadolu halkına, ‘Ben bir Müslümanım’ yerine, ‘ Ben bir Türküm’ dedirtmeye çalışıyorlar. “
• Daily Mail gazetesi de 4 Mart 1924 günü Halifeliğin kaldırılışını şu sözlerle veriyordu: “Müslümanların Papası tahttan indirildi. Halife, 250 milyon insanın dini lideridir” diyordu. Gazete hemen bir halife arayışına giriyor, Hicaz kralı Hüseyin’i halife adayı ilan ediyordu.
• Daily News, 5 Mart 1924 günü duygusal bir başlıkla Halife güzellemesi yapıyordu. ” Halife tahttan indirildi. Gece yarısı hüzünlü sahneler. Halife için Istanbul’dan Isviçre’ye özel tren” gibi başlıklarla halifeliğin kaldırılışının yasını tutuyordu.
• Times gazetesi, 5 Mart günü ” Osmanlı Halifesi – Geçmişin Trajedileri – Huzursuz Bir Makam” başlıklı bir makale yayımlamıştı. Halifeliğin ortaya çıkışından son buluşuna kadar bütün tarihini ele alan makale, halifeliğin el değiştirme imkânı olduğunu iddia ediyordu.
• Halifeliğin kaldırılmasına sevindiği hatta kaldırılışı için bizzat uğraştığı iddia edilen İngilizler, halifelik kaldırılır kaldırılmaz yeni bir halife arayışına giriyordu.Times gazetesinin haberinin devamında halifeliğin zaten Türklerin elinde olmaması gerektiğini iddia ediyor.
• Ve Halife Abdülmecidi hedef alarak yazısına şöyle devam ediyordu: ” Abdülmecid Efendi, devrilen Halifelerin yirmi dördüncüsüydü. Gerçek Sünniler, Arapça bile bilmeyen bu Halifenin atılmasından sevinç duyabilirler ve şunlarla avunabilirlerdi :
• .. İsterlerse Fas Sultanı Mula Yusuf’a, Zeidi tarikatının lideri Yemen İmamı Yahya’ya, hatta Kureyş kökeninden ve Peygamber kanından gelen kimseye ( Hicaz Kralı Hüseyin ) sığınabilirlerdi… ” İngilizler, Türklerin terk ettiği Halifelik kurumuna üç aday birden bulmuştu.
• İngilizler, sömürgeleri olarak bütün taleplerine kulak tıkadıkları Hindistan’a bütün ilgileri ile yoğunlaşmış ve Türkler aleyhine gelecek haberleri gazetelerine taşıma hevesi içine girmişlerdi.
• Hint Hilafet Komitesinin aşırı liderlerinden Amir Ali’nin verdiği demeç Times gazetesinde geniş yer buluyordu. Kendi söylemek istediklerini bir başka Müslüman kitlenin ağzından duyurmak daha etkili bir yöntemdi. Times gazetesine konuşan Amir Ali, özetle şunları söylüyordu :
• “Halifelik 250 milyon Müslümanı birbirine bağlayıp perçinlemişti; evrensel kültürün, uygarlığın ilerlemesini sağlamıştı. Şimdi bu birliğin, beraberliğin ve de uygarlığın yerine karışıklık ve ihtilal gelecekti… …Ayrıca, Ankara Parlamentosunun, ön dört yüzyıllık bir makamı kaldırmaya yetkisi var mıydı? “

İngilizler’in halifeliğin kaldırılışına bu kadar öfkelenmesinin sebebi neydi?

• Sömürgelerinden en çok Müslüman tebaaya sahip olan ülke İngiliz İmparatorluğuydu. Halifelik makamına sahip olan Osmanlı Sultanı, İngiliz kontrolünde yaşıyordu.
• Halifeyi baskı altında tutan İngilizler, halifelik makamının gücünden yararlanarak sömürgelerindeki Müslümanları da kontrol altında tutabiliyordu. Halifeliğin kaldırılışına duydukları öfke bu yüzden büyüktü.
• Fransızlar Fas Sultanını, İtalyan’lar Şeyh Sünnüsi’yi yada dünyanın başka bir yerinden birileri birilerini halife ilan edebilirdi. İngilizler için en korkunç olanı buydu.
• Lozan antlaşmasının Halifeliğin kaldırılışı karşılığında imzalandığı iddiasını yine İngiliz kaynakları yalanlıyordu. 5 Mart günü İngiliz milletvekili Mr. OrmsbyGore, Parlamentoda Dışişleri Bakanına şöyle soruyordu :
• Türk Hükümetinin Halifeliği kaldırma teklifi hakkında Ingiliz Hükümetinin elinde bilgi var mı ? Türk halifeliğinin yani sıra, başka devletlerce de tanınacağı yolunda Lozan Antlaşması’nda herhangi bir hüküm var mıdır ? diye ekliyordu.
• Soruya, Dışişleri Bakanı adına Mr. Ponsoby cevap verdi : ” Türk Meclisinin Halifeliği kaldırdığı, Halifeyi sınırdışı ettiği yolundaki basın haberlerini doğrulayacak haberlerin alındığı, ama şimdilik ayrıntılı rapor gelmediği açıklandı… Lozan Antlaşması’nda ise Halifelikle ilgili herhangi bir hüküm bulunmuyor” olduğunu belirtti.
• SON- Halifelik tartışmalarının İngiliz Parlamentosunda da çok şiddetli tartışmalara sebep olduğunu görüyoruz. Uzun olduğu için buraya parlamento tartışmalarını eklemiyorum.
• Halifeliğin kaldırılışının İngilizlerin talebi doğrultusunda olduğu gibi akıl dışı bir iddiaya cevap niteliğinde olması için kısa bir not olarak bunları paylaşmanın yeterli olacağını ümit ediyorum. Teşekkür eder, esenlikler dilerim.