Demokrasi bilinci (ve siyasal bilinç) nedir? nasıl hayata geçirilir?

Demokrasi bilinci (ve siyasal bilinç) nedir, nasıl hayata geçilir konusunda kendi kişisel tarihimden bir örnek vermek istiyorum.

Yıl 1982 12 Eylül rejimi ve sıkıyönetim devam ediyor. 82 anayasası referanduma sunuldu. Ben o sırada ODTÜ’ye yeni girmiş genç bir öğrenciyim
O yıllarda oy kullanma yaşı 21 olduğu için referandumda oy kullanma hakkım yok. (Pek çok öğrenci arkadaşımın da oy kullanma hakkı yok)
ODTÜ yurtlarında, referanduma sunulan anayasa tasarısı günler, geceler boyu tartışıldı. Anayasa maddeleri tek tek okundu.
O zaman iki karşıt görüş vardı:

1) “Evet oyu verelim, 12 Eylül hukuksuzluğu bitsin, en kötü anayasa bile hukuksuzluktan iyidir.”

2) “Hayır oyu verelim. Demokratik hakları bu kadar kısıtlayan ve 1961 anayasasının bu kadar gerisine düşen bir anayasa kabul edilemez.”

Günler, geceler boyu tartışıldı. Her gece bir yurt odasında toplanıldı, oy verme hakkı olmayan benim gibiler de dahil herkes fikrini söyledi
En sonunda Hayır oyu verilmesi kararı alındı. Gerekçesi de şuydu: Pragmatizm iyi bir şey değildir; ilkeli olmalı, demokrasi savunulmalıdır.
82 anayasa referandumunda ODTÜ yurtlarına (yanlış hatırlamıyorsam) 2 sandık kuruldu. Sandıkların ikisinden de %95 civarında Hayır oyu çıktı.
O referandum oylamasında, sandıkların başında jandarma bekliyordu. (Tam da süngülerin gölgesinde denen türden bir oylamaydı)
Oy sayımına geçileceği zaman erlere, öğrencileri sandık başından uzaklaştırma emri verildi. Jandarma dipçikle uzaklaştırmaya çalıştı.
İçeride kıyamet koptu. İtirazlar, sloganlar, etten duvarlar oluşturmalar… En sonunda pazarlık yapıldı ve şu sonuca varıldı:
Sayım yaklaşık üç metre geriden izlenecek, ancak her oy pusulası izleyenlere gösterilecek ve tercih yüksek sesle anons edilecek.
Sayım böyle yapıldı. Tutanak öğrenci temsilcilerinin gözetiminde tutuldu ve sonuç bütün yurtların panolarına tek tek asıldı.