Wikipedia güvenilir bir bilgi kaynağı mıdır?

WIKIPEDIA: “Herkesin düzenleyebileceği ücretsiz ansiklopedi”. Gerçekten öyle mi?

  • Geçtiğimiz günlerde Wikipedia’ya BTK tarafından “idari tedbir” uyarınca kısıtlama getirildi.

  • Kararın,”Türkiye’yi terör gruplarıyla aynı düzlemde ve işbirliği halinde göstermeye çalışan içerikler” nedeniyle verildiği belirtildi.
  • Wikipedia’ya içeriğin kaldırılması uyarısında bulunulduğu ancak “sitenin ısrarla bu tür içerikleri kaldırmaya yanaşmadığı” yazıldı.
  • Daha sonrasında (BTK) Başkanı Ömer Fatih Sayan’ın, Türkiye Bilişim Zirvesi açılışında yaptığı açıklamalar önemli: https://t.co/LCNJXpKhrP

  • Belki gözden kaçmış olabilir diyerek Sayın Sayan’ın açıklamalarında adı geçen “editörlerin” bu işteki payını biraz inceleyelim.
  • Wikipedia, kendisini “herkesin düzenleyebileceği ücretsiz ansiklopedi” olarak tanıtıyor. Başlangıçta gerçekten de öyleydi.
  • 17 yıldır hayatta, ilk 5 site arasında ve aramaların çoğunda Google sonucu olarak gösteriliyor. Bu binlerce gönüllü editörün emeği.

  • Şimdi ise otoritelerine meydan okuyan herkese kabadayılık taslayan bir grup yanlı editor tarafından yönetilen bürokratik bir keşmekeş.
  • Neden? Çünkü matematik vb. konular dışında kalan özellikle politik ve idolojik makaleler yeterince incelendiğinde olayın rengi farklı.
  • Bilgisayar uzmanı Halfaker’in ifade ettiği gibi “Herkesin düzenleyebileceği” cümlesindeki “herkes” aslında şu: https://t.co/QCR9NMAS91

  • Bu tanımı detaylı inceleyelim. Hiç wiki ortamında bir bilgiyi düzeltmek istediniz mi bilmiyorum. Hadi kurallara göz atarak başlayalım.
  • Binlerce kuralın varlığı daha tecrübeli editörlerin bunları daha az deneyimli editörlere karşı bir avantaj olarak kullanmasını sağlıyor.
  • Şu anda Wikipedia, 150.000’e yakın kelime ile 50’den fazla resmi politikaya sahiptir (kalın bir kitap olmak için yeterli bir büyüklük).
  • Ancak bu buzdağının sadece görüneni. Politikalara ek olarak, yalnızca davranış kurallarına ayrılmış 450’den fazla kılavuz var.
  • Ayrıca, politika ve yönergeler, danışman notları ve topluluğun analizleri hakkında 1.200 den fazla makale bulacaksınız.
  • Kimsenin bu kadar çok kuralı ve yönergeyi okuması ve bilmesi beklenemez. Tabi ki deneyimli değilseniz..
  • Bunu nasıl kullanıyorlar? Deneyimli editörler, yeni başlayanları vandal olmakla aşağılayarak kendi durumlarını güçlendiriyor. Örnek –>
  • Kriptografik Wikice bilmek lazım 🙂 “Del per nom.NPOV’ı başarısız, OR’ya güveniyor ve BLP’yi iyileştirmek için SNOW şansı var”? :S:S
  • Hmmmm :S…Eğer Wiki diline hakim değilseniz bunun ne anlama geldiğini yazayım !!:

  • Wikipedia’nın bugünkü yönetimi, yalnızca BLP, AGF, NOR ve hatta IAR (tüm kuralları görmezden gelin) gibi gizemli kısaltmalar içeren karmaşık kuralların, tartışmalarda üste çıkmak için seçkin bir kısım deneyimli editör tarafından kullanıldığı hukuksal bir anarşi.
  • Yukarıda belirttiğim “tüm kuralları görmezden gelin” kuralı ise, aynı tutum ile karşılaştığı takdirde editörlerin sıyrılması için var 🙂
  • Eski Wiki editörü Jemielniak “Ortak Bilgi?: Bir Wikipedia Etnografyası” adlı eleştirelde bunun yeni editörleri uzaklaştırdığını söyler.
  • Wikipedia, tarafsız bir bakış açısı (NPOV) kuralını tartışmasız ilkelerinden biri olarak görür, ancak bu konseptin sınırları var.
  • Bu ilke, makalelerin “mümkün olduğunca” “editöryal ön yargı olmadan” yazılması gerektiğini belirtmektedir.
  • Gazeteci Mark Glaser ise bunun editörlerin kaçınılmaz önyargıları nedeniyle imkansız bir ideal olduğunu yazmıştır.

  • Ağustos 2007’de, Santa Fe Enstitüsünden Virgil Griffith tarafından WikiScanner adlı bir araç geliştirildi.

  • Bu araç dışarıdan kullanıcılar tarafından wiki’ye yapılan düzenlemeleri IP adresleri ile kapsamlı şekilde eşleştirmeye yarıyordu.

  • Özellikle politik ve ideolojik değişikliklerin istihbarat teşkilatları ile batılı ülkelerin medya organları, siyasi partileri ya da çeşitli örgütler tarafından yapıldığı tespit edildi.Hatta George W. Bush makalesini BBC bizzat trollemiş. https://t.co/pM1bXz9rm7

  • Ancak Wikiscanner’ın eksiği var. Sadece dışarıdan yapılan editleri izliyor. Editörler ise bu radarın dışında.

  • Wikiscanner radarına yakalanmadan değişiklik/düzeltme/girdi yapan editörlerin para aldığına dair bile haberler mevcut.
  • Ne diyordu Halfaker?: “Sosyalleşebilen”.. Sosyalleşme bir derece uzlaşmayı gerektirir değil mi?
  • Times gazetesinde bir makalede Oliver Kamm, Wikipedia’nın içerik oluşturma konusunda dayandığı görüş birliğinin şüpheli olduğunu söyler.

  • Kamm: “Wiki gerçeği değil fikir birliği istiyor ve bitmeyen siyasi toplantı gibi sonuçta en gürültülü ve en kalıcı sesler hakim oluyor.”
  • Bunun en güzel örneği belki de Wikipedia’da yaşanan Polonya-Gdansk şehrinin ismi hakkkında yaşanan destansı savaş.
  • Ki bu destansı savaş 4 yıl sürdü. Sonuçta ne oldu biliyor musunuz? Tartışmayı en uzun soluklu sürdüren tarafın dediği oldu.
  • Wikimedia danışmanı Benjamin Mako Hill de Wikipedia’da baskın görüşlerin daha fazla temsil bulduğundan bahsetmiş:

  • Politika ve ideolojik makaleler Wiki’nin en fazla eleştirilenleri. 2012 yılında yayınlanan 2 makalede bu usule aykırılık eleştirilir:

  • Bu iki makalenin vardığı ortak sonuç ise şu:

  • İyi de kim bu editörler ve global olarak baktığımızda ağırlıklı olarak nereden katılım sağlıyorlar? Nasıl domine ediyorlar?
  • Wikipedia’da editörlerin çoğunlukla Batılı olması doğal olarak size Batı ağırlıklı görüş sunmasını sağlıyor.

  • Yayınlanan makaleleri ve haberi değerlendirdiğimizde özellikle Ortadoğu medyasının çok az değerlendirildiği belli oluyor.
  • Wikipedia’da tüm editlerin neredeyse yarısı yalnızca beş ülkede yaşayan insanlar tarafından yapılıyor.
  • Yapılan araştırmalarda, Wikipedia’ya Fransa, Almanya, İtalya, İngiltere ve ABD’deki editörlerin hakim oldukları bulundu.
  • Bu editörlerin beslendikleri medya kanallarının Türkiye ile ilgili özellikle son zamanlarda ve her daim yaptığı haberler malum.
  • Türkiye’nin Suriye’de DAEŞ ile ciddi mücadele veren tek ülke olması ise elbette dış haber kaynaklarında sıkça göz ardı edilen bir durum.
  • Wikipedia’nın bu yanlılığı Türkiye’ye özel bir durum değil elbette ve araştırma yaptığınızda yüzlerce örnek bulmanız mümkün.
  • Örneğin tam tersi söz konusu ise de wikide İsrail’in işgalci yerleşimleri ile ilgili bilgiler İsrail’de bazı tarafları rahatsız etmiş.
  • 2008’de İsrail yanlısı “Amerika’da Ortadoğu Raporlaması Doğruluk Komitesi” (CAMERA) Wikide İsrail ile ilgili önyargıların ve tutarsızlıkların düzeltilmesini teşvik amaçlı e-posta kampanyası düzenlemiş.

  • CAMERA, yazıların İsrail’i temsil etmediğini ve amaçlarının insanların wikiye İsrail adına katkı yapmasını sağlamak olduğunu savunmuş.
  • İsrailli diplomat David Saranga İsrail ile ilgili “işgal”in 9 kez, Filistin ile ilgili “terör” kelimesinin 1 kez geçmesini eleştirmiş.

  • Saranga ayrıca bunun tek bir şey ifade ettiğini; İsraillilerin Wiki üzerinde daha aktif olması gerektiğini belirtmiş;
  • Sitenin suçlanmaması gerektiğini, bunun yerine siteye çok daha fazla giriş yapılarak düzeltme ve girdi eklenmesi gerektiğini söylemiş.
  • Ancak burada da yine karşımıza yanlı editörler çıkıyor. Yani siz acemi olarak ne kadar düzeltme yapmak isteseniz ya da makale girmek isteseniz de tartışmalı konularda ideolojilerini bir giyotin gibi kullanan editörlerin oluşturduğu kale duvarını aşmak zor.

Sonuç? MIT üniversitesinin resmi öğrenci el kitabında verdiği tavsiyelere uyalım: “Wikipedia güvenilir bir bilgi kaynağı değildir”

“Wikipedia içeriklerinin sonunda yayınlanan referanslar sizi potansiyel kaynaklara yönlendirebilir. Bununla birlikte,  bu kaynakların güvenilir olduğunu varsaymayın -bunları herhangi başka bir kaynağı sorgularken kullandığınız aynı kriterlerle sorgulayın” Çünkü Wikipedia’da yazan bir makalenin konunun uzmanı ya da bir amatör tarafından yazılıp yazılmadığını bilmeniz mümkün değil.

Okuduğunuz için teşekkür ederim.

Bu Konu, Meryem @BesliLikert  Kullanıcı adıyla paylaşımlar yapan, bir Twitter hesabının, paylaşımlarından derlenerek oluşturulmuştur…

Abone ol
Bildir
guest
1 Yorum
Inline Feedbacks
Tüm Yorumları Göster
Anıl
Anıl
5 yıl önce

Wikinin güvenilirliğinin tartışılıyor olması çok komik geliyor. Bırakın internet kaynaklı bir kütüphaneyi devletlerin kütüphanelerinin bile güvenirliği tartışılır. Burada bolca bahsedilen “çok dayanan ve çok sesi çıkanın dediğinin olması” sadece wiki değil tüm dünya ülkelerindeki tüm tartışmaları içerir. Bu sebeple hiç bir kaynağa %100 doğru diye bakılamaz. Neredeyse bütün siyasi görüşler, oluşumlar, bırakın fikir temellileri bahsi geçen şehir ülke adı gibi daha net bilgiler bile doğrulanmaya ve tartışılmaya açıktır. İşte bu sebeplerle kusura bakmayın ama bu flood wikiye çamur at izi kalsın yapılmak için yazılmış.
Siz hiç bir bilgiye %100 güvenmeyin

mutlakaoku.com | Pdf Kitap İndir | Telecharger Livre GratuitDescargar Libros Gratis | Free pdf download | Kostenlose eBooks |
1
0
Bu konuda sen ne düşünüyorsun? Yaz Mutlaka Okunsun...x