Corona Virüsü; Ekonomik Kriz

Yeni silsile (#FLOOD) : Corona Virüs, ekonomik neticeler, FED ve borsa.

• Normal griplere kıyasla hızlı bulaşır ve kuluçka süresi uzun. Haliyle sağlıklı zannedildiği için tecrid edilmeden gezen hasta çok. Yani corona virüs daha uzun bir süre gündemde kalabilir. %2.5 öldürme oranı veba ve ebola gibi salgınlara (%30-70) kıyasla çok düşük ama korkutuyor.

• Dünyadaki birçok şeyin %80’ini üreten Çin’in kilitlenmesi, uzak ülkelerdeki küçük sanayicileri bile vurdu. Meselâ ihtiyacı olan silikonun %100’ünü Çin’den alan firmalar yeni tedarikçi arıyor. Ne olur gelecekte? Bu salgının nasıl evrileceğine bağlı. Yani?
• Neyse… Spekülatif kurguları biraz sonraya bırakalım; kısa vadede ne olur? Borsa işlemlerinin sigortası sayılan opsiyonların fiyatlarını ve oynaklığını yakından takip için VIX’e bakalım. Nedir?
• Piyasadaki endişe ve korkuları gösteren bir endeks var: Chicago Board Options Exchange Volatility Index (menkul değer sembolü: VIX). S&P 500 hisse opsiyon fiyatlarını kullanan VIX, opsiyon fiyatlarının piyasa oynaklığı (ing. volatility) ile ilişkisini “ölçüyor”.
• Corona virüs piyasayı korkuttu mu? Evet. VIX yükseldi yani güvenli işlem yapmanın “sigorta primi” arttı. OPEC ve Uluslararası Enerji Ajansı (International Energy Agency – IEA) petrol tüketim tahminleri 2008 krizi sonrasına kadar indi.

• Corona virüsten evvel aşırı değerlenmiş olan Amerikan borsalarının sert ve uzun sürecek düşüşe geçmesi şaşırtıcı değil. Muhtemelen FED %30 civarı bir değer kaybını bekleyip kurtarıcı süvari gibi topa girer ve her zamankinden daha fazla karşılıksız para basarak hepimizi “kurtarır”

• Portföyünde obligasyon, değerli maden, nakit olanlar, düşük volatilite sebebiyle piyasanın kayıplarına oranla çok az kaybedecekler meselâ piyasa %5 inerken onların kaybı %0.5 olacak. Yükseliş başladığında da kayıplarını kolaylıkla tazmin edecekler.
• Eğer dediğimiz gibi FED %30 civarı bir kırılmaya istekli ise, düşük volatilite portföy sahipleri bu defa “indirimli satışlardan” çok güzel alımlar yapabilirler.
• Ya Türkiye? Endüstri, dış ticaret? Kısa vadede Çin’den hammadde ve yedek parça alanlar sıkıntı çekecek. Ama Türkiye bunları üretmeye başlayabilir; Avrupa pazarı için fırsat. Tabi katma değeri yüksek ileri teknoloji ürünlerine öncelik vermek lâzım. Pazarı savunması da kolay olur.
• Tabi buraya kadar kısa vadeli ve iyimser bir senaryonun muhtemel neticelerini konuştuk. Orta ve uzun vadede ne olur?

• Uzmanlara göre insandan insana ve türden türe geçerken mutasyon ihtimali artıyor. Hollywood kurgularında yarasa ve maymun kullanmaları tesadüf değil. İnsanla temas edebilecek omnivor (et ve ot yiyen) hayvanlar önemli: Domuz, ayı, bazı yarasa ve maymun türleri…
• Hastalık birkaç bin kişi öldürerek yayılmaya devam edebilir; bir süre sonra alışırız ve İtalyan usulü karantina kötü bir anı olarak kalır. En kötü ihtimalde ise öldürme oranı artar ve 1918’deki İspanyol gribine benzer durumlar çıkar ortaya: 100 milyon ölü!
• Ölenleri milyonla saymaya başlarsak küresel ticaretin kilitlenmesi kaçınılmaz. Deniz taşımacılığı azalacağı için petrol talebi düşer ve dolayısıyla Amerikan doları değer kaybeder. Tabi bu distopya kurgusunda demokrasi ve hukuk devleti kalmaz; tekno-faşist rejimler doğar. Nedir?
• İnsanlar vatandaşı oldukları ülkelerde serbestçe gezemezler; her yerde biometrik kontrol ve erken teşhis için check-point’ler kurulur. Güvenlik için özgürlüğün, toplum için fertlerin feda edileceği bu rejimler Stalin Rusya’sından, Hitler Almanya’sından çok daha berbat olacaktır.

• Bu distopyayı kenara koyun. Bugün dahi bir firma veya bir ülke “elimde corona aşısı var; gelin alın” dese milyarlarca insanı aşılayabilecek duruma gelir. Bu sadece para değil insanların genleriyle de oynayabilmek demektir. Hangi özel şirket böyle bir cazibeye direnebilir?

• Çin’in tepesinde ise Demokles kılıcı var: Dünyadaki tarıma elverişli toprakların sadece %8’ine sahipken dünya nüfusunun %20’sini beslemek zorunda. Üstelik zenginleşen Çinliler daha çok et yiyor yani tarımsal üretimin su ihtiyacı katlanarak artıyor.
• 50 senedir hiçbir çevre tedbiri almadan delicesine endüstriyel üretim yapan ve kömür elektriği kullanan Pekin, zaten az olan su kaynaklarını ve tarıma elverişli toprakları kirletti.

#ABD’den ithal ettiği gıdaya aşırı bağımlı hale gelen #Çin için gıda güvenliği şantajı, artık bir risk değil gerçeğin kendisidir.

• Çin – ABD ticaret kavgasında gıda yaptırımlarına ve corona virüs sonrası Pekin’deki yumuşamaya dikkat. Çin, giderek artan miktarlarda ABD tarımına bağımlı. Ayrıca gıda lojistiği kamyonlara ve ithal petrole bağlı. Virüsün kilitlediği lojistik… Hatırlayın…

Çin’de yiyeceklerin neredeyse tamamı kamyonla yani ithal petrolle taşınır. 2 hafta petrolsüz kalan Pekin’de rejim çöker! 

• Bu şartlarda sadece Pekin değil bütün orta ve güney doğu Asya bölgesi için açlık tehdidi ve savaş ihtimali var. Keşmir, Formoz boğazı ve Çin’in komşularıyla ihtilaflı kara suları, bu barut fıçısının fitilleridir. İşte corona virüs ile insanlığın yolları böyle bir anda kesişti.