Afganistan ve Pakistan’da kadın olmak? (‘Erkek Gibi Giyinen Kadın’)

İsmi Fehime. 12 yaşında. Bir akşam babası eve gelip “Gel kızım, sana anlatacaklarım var. Sen bugünden sonra benim oğlumsun, adın da Fehim.” diyor ve bu küçük kız çocuğu ülkesindeki binlerce kızla aynı kaderi paylaşıyor.

• Ataerkilliğin en baskın olduğu ülkelerden Afganistan ve Pakistan’da erkek çocuk sahibi olmak önemli bir ayrıcalık. Oğlu olmayan ailelerse kendini eksik hissediyor. Bu yüzden erkek çocuğu olmayan aileler kızlarının saçlarını kısacık kestirip erkek kıyafetleri giydiriyor.

• Farsça “kız gibi giyinmiş oğlan” anlamındaki ‘bacha posh’ kavramıyla anılıyor gelenek. Oğlu olmayan aileler böylece hem kendini eksik hissetmiyor, hem de kızlarının okumak, çalışmak, kız kardeşlerine refakat etmek gibi erkeklerin yapabildiği şeylerden yararlanmasını sağlıyor.

• Giyimi kuşamı, alışkanlıkları, ismi, kısaca her şeyi erkek çocuğunkine benzeyen bu kızlar reşit oldukları zaman genellikle bacha posh da sona eriyor ve yeniden kız çocuğuna dönüşüyorlar. Bu geçiş süreci çoğu zaman travmatik etkiler yaratıyor, psikolojilerini bozuyor.

• Erkek olarak geçirdikleri dönem boyunca özgürlüğün tadına varan, kendi ayaklarının üzerinde durmayı öğrenen bu çocuklar yeniden kendi kimliklerine döndüklerinde bu defa yaşadıkları toplumun kadınlar üzerindeki ağır baskısıyla yüzleşiyor ve toplumsal hayata uyum sağlayamıyor.

• Yazıldığı gibi kolay geçmiyor çünkü bu süreç. Yıllarca erkek olarak yaşayan, çalışan; sıkı sıkı bağlanmaktan göğüsleri gelişimini tamamlamamış, regl dönemlerini bilinçaltları onları erkek olarak tanıdığı için düzensiz atlatan kızların çoğu bir noktada bu hayata pes ediyor.

• Geri dönmeyenler de var elbet. Erkek olmanın toplum hayatına karışma konusunda sunduğu imkanları kaybetmek istemeyen bazı kızlar ise “Ben bir erkeğim ve hayatımı böyle sürdürmek istiyorum” diyerek kadın kimliğine dönmeyi reddediyor.

• Yüzyıllardır Afganistan ve Pakistan’ın pek çok bölgesinde süren bu gelenek insan hakları aktivistleri tarafından sıkça eleştiriliyor. Ancak bu coğrafyada kadın hakları gelişmediği sürece daha çok kız çocuğu erkek kimliklerine hapsedilecek gibi görünüyor.