İngiliz İşgali | Eskişehir

İNGİLİZ İŞGALCİLER VE ESKİŞEHİR; I. Dünya Savaşı sonrası Mondros Mütarekesi imzalanır imzalanmaz savaşın galipleri yaptıkları gizli antlaşmalar ile belirledikleri yerleri işgale başladı.

• 3 Kasım 1918 ve 13/16 Nisan 1919 tarihleri arasında İngiliz ve Fransızlar Anadolunun büyük bir bölümünü işgal etti. Yaşanan bu durum onların müttefiki olan İtalyan ve Yunanları da harekete geçirdi, kendilerine vaadedilen bölgeleri işgale başladılar.
• Eskişehirin coğrafi konumu stratejik bir önem taşımaktaydı, İstanbul’dan Ankara’ya uzanan demir yolu ile Afyonkarahisar üzerinden Konya ve İzmir’e uzanan demir yolları da Eskişehir’e bağlanmaktaydı. İngilizler bunu fırsat bilerek 22 Ocak 1919’da Eskişehir’i işgal etti.
• İngiliz askerlerin arasında Hintli askerlerde vardı, İstanbul hükümeti bu harekatın bir işgal olarak değilde demir yollarını kontrol etmek için bir eylem olarak algılanmasını istediyse de İngilizler halkın gururunu incitecek eylemler çıkartmada gecikmedi
• Halkın şikayetleri nihayet İstanbul’a ulaştı. Dahiliye nezareti Eskişehir Mutasarrıflığı’na gönderdiği telgrafta İtilaf devletlerinin kızdırılmaması uyarısında bulunuyordu.

• Bir takım olaylar cereyan ediyor, bunlardan en ilginç olanı ise İngiliz Zabit olayı oluyordu. Mutasarrıf vekili Hamdi Bey acil suretle İstanbul’a telgraf çekerek durumu bildirdi.
• Pazar günü Patris isimli bir İngiliz Subay sarhoş olarak Sıcaksular’da Kadınlar Pazarı diye tabir edilen mahalde dolaşmaktaydı, kadınlardan biri Çarşı Karakoluna haber verdi, Polis memurlarından Ahmed Efendi süratle bölgeye gelerek İngiliz Subayı takip etmeye başladı..

• Bu arada Patris, tabancasıyla sokakta yatmakta olan bir köpeğe ateş etti ve bazı kapıları yumrukladı, sarhoş subay İnegöllüzâde Hasan Efendi’nin araba fabrikası önüne geldiğinde tepkisel bir kalabalık oluşmaya başladı..

• Patris, bölgede bulunan Adil, Süleyman ve Refik adlı polis memurları tarafından alıkonularak karakola götürüldü, alnının sağ tarafından yaralı olarak karakola getirilen Patris tercüman aracılığı ile ifadesinde polisler tarafından darp edildiğini iddia etti.
• Bu durum üzerine üç polis memuru İngiliz işgal askerleri tarafından tutuklandı. Eskişehir İngiliz Askeri Kontrol Memurluğu’nun durumu İstanbul’da bulunan İngiliz Yüksek Komiseri Amiral Caltrope’a bildirmesiyle olay siyasi bir boyuta taşındı..
• Caltrope, 11 Mayıs 1919’da kendi imzası ile subaylarına saldıranların çok süratli bir şekilde tutuklanmalarını ve Eskişehir İngiliz Memuriyet-i Askerisine teslimini istedi.

• İngiliz Yüksek Komiserliğinin devreye girmesi ile olay devletler arası boyuta taşındı. Osmanlı Hükümeti bölgeye acilen bir mülkiye müfettişi görevlendirdi, müfettiş raporunda büyütülecek bir hadisenin olmadığı hatta Ingiliz Zabitin suç işlediğini vurguladı.
• Bu tür olaylar İngiliz İşgal kuvvetleri tarafından kentte yaşanılmaya devam etti. Nitekim, 27 Aralık 1919’da Yüzbaşı Abdurrahman Efendi ile sekiz askeri selam vermemelerinden dolayı İngiliz Hintli askerler tarafından tutuklandı. Durum Harbiye Nezaretine şöyle aktarıldı;

• Bu olayla ilgili Eskişehir Mıntıka Kumandanı Abbas Hilmi Bey ise 20. Kolordu Kumandanlığı’na gönderdiği telgrafta bu durumun Osmanlı er ve subayları arasında derin üzüntü yarattığı belirtildi. İngilizler yalnız bununla kalmayarak Rum ve Ermenileri silahla donattı.
• Rum ve Ermenilerin taşkınlıklarına göz yuman İngilizler, şehrin her bölgesinde sivilleri darp ediyor ve Ahz-ı Asker(Asker Alma) şubesine doğrudan müdahalede bulunuyordu.
• İngilizlerin eziyetleri bunlarla sınırlı değildi, kendi yaptıkları yetmiyormuş gibi şımaran azınlık unsurlarını da kendi çıkarları doğrultularında kullanmaya başladılar. Kentte bulunan bir Ermeni Papaz ve 100 Ermeni Komitacı İngiliz silahlarıyla donatıldı.
• Bu Ermenilere İngiliz kıyafetleri verildi, aynı zamanda Yirminci Kolordu Kumandan Vekili Mahmut Bey’in raporuna göre İngilizce bilenlere yirmibeş diğerlerine on beşer lira maaş ödendi.
• Bölgede yaşanan diğer bir ilginç örnekte Ali Fuat Paşa’nın bölgeyi gezen Fransız gazeteci Berthe Georges Gaulis ile olan görüşmesinde anlattıklarıdır. “Ali Fuat Paşa’nın en iyi subaylarından birini, Eskişehir Garı’ndaki bir İngiliz Albay, atının kuyruğuna bağlayarak sekiz Kilometre sürüklemiş.
• Yine komutanlarından biri, bir Hintli nöbetçinin sorusuna yanıt vermediği için öldürülmüştü” Bu yaşananlar karşısında Ali Fuat Paşa: “Biz bu güne kadar medeni bir savaş yaptık ama karşımızdakiler bizi kendileri gibi davranmaya zorluyorlar” dedi.
• Günümüzde İngilizlerle, Fransızlarla savaş yapılmamıştır diyenler gidip Anadoluyu gezmeli, çünkü Anadolunun her bir karış toprağında bağımsızlık mücadelesi, kan ve göz yaşı vardır.. Eskişehir Merkez Kumandanlığı önü, Selam olsun.

Detaylı bilgi için; Prof. Dr. Zafer Koylu “Esaretten Özgürlüğe 423 Gün İngiliz İşgalinde Eskişehir”