İlk Yerli Otomobil; Devrim Arabaları

Flood: İnsanüstü bir çabayla Türk mühendisleri tarafından yapılan ilk ‘yerli otomobil’ Devrim’in yarım kalan hikayesi üzerine bir flood yapalım.

16 Haziran 1961 günü Devlet Demiryolları Fabrikaları ve Cer Dairelerinin yönetici ve mühendislerinden 20 kişi Ankara’da bir toplantıya çağırılır.Ordu tarafından günlük kullanım için uygun bir aracın geliştirilmesi görevinin TCDD’ye verildiği bildirilir.
Yetiştirilmesi gereken tarih ise 29 Ekim 1961 Cumhuriyet Bayramıydı. Yani mühendislere duyurulduğu tarihten itibaren sadece 4.5 ay! Tamamen yerli imkanlarla üretilecek,özgün tasarım olacak ve sadece 4.5 ayda tamamlanacak.Bu iş için ise toplamda 1.400.000 TL ödenek ayrılmıştı.

Mühendisler yerli otomobilin yapılmasının mümkün olduğunu ancak verilen sürenin çok kısa olduğunu anlatmaya çalışmışlar fakat başarılı olamamışlardır.Dönem malum darbenin hemen sonrası.
Bugün bile herhangi bir ‘yerli’ üretim hamlesi yapılsa bazı çevreler daha proje aşamasında imkansız olduğunu yazmaya söylemeye başlamaları gibi, Devrim’in mühendisleride aynı sıkıntıyla o dönemde karşılaşmışlardı.
Mühendisler toplantıdan itibaren kalan 130 günlerinde başlarlar harıl harıl çalışmaya.Proje için en uygun yerin Eskişehir Tülomsaş Fabrikasının dökümhane olarak yapılmış binasında olacağına karar verilir.Atölye projeye tahsis edilir ve saat işlemeye başlar

Mühendisler öncelikle mevcut ‘aile’ arabalarını incelemeye alır.Sonrasında gruplara ayrılarak iş bölümü yapar.Satın alma işleri,elektrik döşemeleri,dökümle uğraşma v.s. Günde en az 12 saat çalışıp hiçbir özveriden kaçınmadan gerekirse atölyede yatar kalkarlar.
Arabanın Türk aile yapısına uygun olarak 4-5 kişilik olmasını planladılar.Bagaj tabiiki ailenin ihtiyaçlarına uygun olarak oldukça geniştir.Motorun gövde ve başlığı Sivas Demiryolu Fabrikasında dökülüp, Ankara Demiryolu Fabrikasında işlenmiştir.

Tabii mühendisler özveriyle çalışıyor fakat bunlar nihayetinde demiryolu mühendisleri ve bunlardan 4.5 ayda araba isteniyor. Montaja geçildiğinde en büyük sorun, gövde motor uyumunu sağlamak, gaz ve fren kumanda mekanizmalarını yerleştirmek..

Ve direksiyonun en uygun konumunu bulmak olmuştur. O dönem direksiyonun ayarlanabilir olması gündeme gelmiş fakat hayata geçirilmemiştir. 2 yıl sonraya geldiğimizde dünyaca ünlü Cadillac firması bu ‘yeniliği’ yeni aracında kullanmıştır.

Sonuç olarak Ekim ayının ikinci haftası civarı Devrim arabalarından ilki denemeye hazır duruma geldi.Elektrik donanımları,motor yanakları,lastikleri ve camları hariç tamamen yerli üretimdi.Kadranı dahil tüm ibareleri de ayrıca Türkçe yapılmıştı.Gurur kaynağı hazırdı.

İlk biten araç dışında Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel’e sunulacak olan ‘siyah’ renkteki aracı yetiştirme telaşı ise sürüyordu.2 numara olan devrimin son kat boyası 28 Ekim akşamı vurulurken pasta ve cilası ise ancak Ankara’ya sevk edildiği trenin içinde gece yolda yapılmıştır.

O dönem trenler buharlı trenler.Bacadan kıvılcım sıçrama ihtimaline karşı güvenlik olarak arabalara benzin konmaz.Plana göre ikmal Ankara Sıhhıyye’de yapılacak bu işten sonra araçlar meclise götürülecekti.
29 Ekim sabahı büyük bir devlet projesi olarak Devrim oldukça kalabalık bir eskortla Ankara’da karşılanıp yola çıktı.Ancak eskorttakilerin araçlarda benzin olmadığından haberi olmadığından Sıhhıye’deki benzin istasyonuna uğranmadan doğrudan meclise geçildi.
Meclis’in önüne gelindiğinde durum anlaşılıp, acele getirilen benzin 1.Arabaya konuyor.2 numaraya konacağı sırada beklemekten sıkılan Cemal Paşa Meclis’in önüne gelmiş ve Anıtkabir’e gitmek üzere 2 numaralı Devrim Otomobiline binmişti.Yani ‘Siyah renkli’ olana.
Bugün bile makam araçları siyahtır.Fakat mühendislerin durumun verdiği heyecanla önce beyaza benzin koymayı tercih etmişler.Paşa araca biner ve yola çıkılır.Paşanın keyfi yerindedir.Herkesin olmaz dediği olmuş Devrim 4.5 ayda tamamlanmış ve herkesin gözü önünde yürüyor haldedir.

Fakat korkulan olur ve benzini olmayan araç yaklaşık 100 metre sonra durur.Cemal Paşa gergin şekilde ne olduğunu sorunca,benzin bitti cevabını alır ve hepimizin bildiği ünlü sözünü eder: Batı kafasıyla otomobil yaptınız ama, doğu kafasıyla benzin ikmalini unuttunuz !
Binbir özürle paşadan diğer araca geçmesi rica edilir,paşa araçtan indiğinde pusuda flaş haber olarak bekleyen gazeteler koşarlar paşanın yanına.Zaten hiddetlenen Cumhurbaşkanının asabı iyice bozulur ve keyifsiz şekilde 1 numaralı araçla Anıtkabir’e sorunsuz şekilde gidilir.

Ertesi gün tek elden çıkmış gibi aynı başlığı atan gazeteler Devrimin 100 metre gittikten sonra ‘BOZULDUĞUNU’ yazarlar.Benzinsiz olduğu için yolda kalan Devrim’in benzin aldıktan sonra hipodramda sorunsuz geçit törenine katıldığını,beyaz olanda ise hiç sorun olmadığını yazmazlar
Sözde halkın parasının boşa gittiği yönünde eleştiri yaptığını söyleyen gazeteler bu bütçeyle yapılan sorunsuz 4 aracı görmemiş aynı yıl Tarım Bakanlığı bütçesinde sadece At neslinin ıslahı için 25 milyon TL ayrıldığından ise hiç bahsetmemiştir.

4.5 ayda insanüstü çabayla yapılıp çatır çatır çalışan Devrim projesi bu olaydan sonra bıçak gibi kesilir.Ekip dağılır,projeye devam edilmez.
Yapılan 4 araçtan elde kalan tek örnek bugün doğduğu yerde Eskişehir Tülomsaş Fabrikası’nın bahçesinde sergilenmektedir.Aracı ziyaret etmek ücretsizdir.Şehir merkezinden de 10 dakika yürüyerek ulaşabilirsiniz.Eskişehir ziyaretinizde listenizde mutlaka olsun.

Devrim Arabaları filminden Devrim’in durduğu sahne.O anı biraz anlayabilmek için.

Bunca yıl sonra hala çalışan Devrim’i gördükçe elden uçup giden fırsatlara,balta vurulan milli projemize üzülmemek elde değil.Belkide devam edilse 57 yaşında tanınmış iç ve dış pazara üretim yapan bir otomobil firmamız olabilirdi.
Flood burada sona eriyor.Gitmeden önce RT eder ve takip ederseniz sevinirim.Okuduğunuz için teşekkürler.İyi akşamlar. Flooda Eskişehir’den Ankara’ya araçların götürüldüğü tren vagonlarının kapalı vagonlar olduğu halde buna rağmen kıvılcım sıçramasından çekinerek benzin koydurulmadığını eklemeyi unutmuşum.Not olarak sonuna ekleyelim.

Yazar; serhat‏