Tarihte Hain İlan Edilerek Sürgüne Gönderilmiş Kişiler! (Gerçek Hain Kim?)

İnsanlık tarihi kadar eski bir kavram sürgün. Kimler kimler uğramış o menzile. Kimi kendi isteğiyle, kimi bir kararnameyle. Bugün de bizler mahkum edildik o kadere. Kimimiz maaile, kimimiz hasret kaldı sevgiliye. Nazarlarınızı çevirip geçmişe, bakalım, kimler çıkmış sürgüne.

Dante Alighieri: 1302’de iktidar savaşlarının kurbanı olarak siyasi rakipleri tarafından Floransa’dan sürülür. Hayatının kalanını İtalya’nın diğer şehirlerinde geçirir. Sürgün döneminde başyapıtı olan İlahi Komedya’yı kaleme alır.

1321’de, 51 yaşında öldükten 7 asır sonra, 2008 yılında Floransa şehri hakkındaki suçlamaları düşürerek itibarını iade eder.

Victor Hugo: 1851’de askeri darbe yapan III. Napoleon, her diktatörün hayal kurduğu gibi, parlamenter sistemi ortadan kaldıran bir anayasa yapar. Victor Hugo vatana ihanetle suçlanır. Ailesiyle birlikte önce Brüksel’e, daha sonra Jersey’e, son olarak da Guernsey’e sığınır.

Sefiller ile en beğenilen 3 şiir kitabını sürgün yıllarında kaleme alır. III. Napolyon 1859’da bütün siyasi sürgünler için genel af ilan etse de, Hugo bunun diktatöre karşı eleştirilerinde daha yumuşak olmasına sebebiyet vereceğini düşünerek dönmeyi reddeder.

III. Napolyon iktidardan düştükten sonra 1870’te vatanına döndüğünde kahraman olarak karşılanır. 1876’da Senatör seçilir. 80. yaşgünü için Fransa tarihinin en büyük geçit törenlerinden biri yapılır. Dante’den daha şanslı olduğunu söyleyebiliriz sanırım Hugo’nun.
James Joyce: İrlanda toplumunu tutucu ve softa, İrlanda milliyetçiliğini ise hipokrit ve at gözlüğü takmış fanatizm olarak gören James Joyce, ilk eseri Dublinliler’in basımı sırasında uygulanan sansürden de rahatsızdır. 27 yaşında kendini sürgün eder çok sevdiği yurdundan.
Ölene değin ayrı kalsa da kalbi ve ruhu ülkesindedir. Paris’te yaşarken bile Dublin’den gelenleri arar bulur ve onlara ülkesinin en küçük detaylarına varıncaya kadar sorular sorar. Modern edebiyatın en önemli eserlerinden Ulysses adlı başyapıtını sürgünde yazmıştır.
Dalai Lama, Tibet’teki ayaklanmanın Çin yönetimi tafafından sert bir şekilde bastırılmasının ardından 1959’da Hindistan’a kaçar. Burada “Sürgündeki Tibet Hükümeti”ni kurar. O zamandan beri sürgün hayatı yaşamakta ve Tibet’in özgürlüğü için mücadele etmekte.

Arjantin devlet başkanı Juan Perón, 1955’teki darbenin ardından Venezuela ve İspanya’da sürgün hayatı yaşar. 18 yılın ardından ülkesine dönüşünde hava alanında 3 milyondan büyük bir kalabalık tarafından karşılanır. Seçimi kazanarak tekrar devlet başkanı olur.
Pablo Neruda, 1940’larda Şili yönetiminin artan baskıları üzerine aylarca bir arkadaşının bodrumunda saklanmak zorunda kalır. Daha sonra Avrupa’ya kaçar. siyasi ortamın yumuşaması üzerine 1952’de ülkesine döner. 1971’de Nobel Edebiyat Ödülünü alır.

Ünlü Alman düşünür ve tiyatro yönetmeni Bertolt Brecht, Hitler’in iktidara gelmesinin ardından 1933’te vatana ihanetle suçlanıp mahkemeye verilir. Reichstag yangınından 1 gün önce Danimarka’ya kaçar.

Eserleri Naziler tarafından yakılır. 1935’te vatandaşlıktan çıkarılır. İsveç, ABD ve İsviçre’de sürgünde yaşar. Eserler üretmeye devam eder. Son yılları Doğu Almanya’da geçer. Naziler bugün lanetle anılsa da Brecht eserleriyle alkışlanmaya devam ediyor.
Ve bizden biri. Namık Kemal… “Anayasa hazırlama ve meşrutiyet ilan etme” gibi hedefleri olan İttifak-ı Hakimiyet derneğinin kurucularından. Yani dönemin sultanına muhalefet etmekte, yetkilerini kısıtlamak istemektedir.

Tasvir-i Efkar’daki bir makalesi yüzünden 1867’de gazete kapatılır, kendisi de Erzurum’a vali yardımcısı olarak sürülür. Ziya Paşa ile birlikte Paris’e kaçar. Sultan Abdülaziz’in Paris ziyareti öncesi Fransa Genç Osmanlılar’dan ülkeyi terk etmelerini ister.
Arkadaşlarıyla Londra’ya geçer ve orada Hürriyet gazetesini çıkarmaya başlar. 1870’te siyasi konjonktürün değişmesiyle İstanbul’a döner. Bu defa da Sadrazam Mahmut Nedim Paşa’yı eleştiren yazıları yüzünden mutasarrıf olarak Gelibolu’ya sürülür.
Burada en önemli eserlerinden Vatan Yahut Silistre ve Evrak-ı Perişan’ı tamamlar. Lakin muhalif gazetelere yazılar göndermeye devam edince görevden alınır ve tekrar İstanbul’a döner. Vatan Yahut Silistre’nin ilk gösteriminde halk galeyana galip olaylar çıkınca Namık Kemal Mağusa’ya (Kıbrıs), Ahmet Mithat ile Ebüzziya Tevfik Bey Rodos’a, Menapirzade Nuri ve Bereketzade Hakkı Beyler de Akka’ya sürülür. 38 ay süren bu sürgünde şartlar çetindir; ama sıtmaya ve diğer hastalıklara rağmen eserlerinin tamamına yakını bu dönemdedir.
Sürgün dönüşü İstanbul’da kahraman gibi karşılanır. Abdülhamit’in anayasa hazırlama komisyonuna üye seçilir. Ancak muhalif tutumu nedeniyle Midilli Mutasarrıfı olarak üçüncü kez sürgüne gönderilir. 5 yıl Midilli’nin ardından Rodos ve Sakız Mutasarrıflığı yapar.
Sakız’da 48 yaşında hayata veda eder. Ama hayatını saltanatının yetkilerini budamaya adadığı Sultan Abdülhamit’in onayıyla, vasiyetine uygun olarak, Gelibolu’da Gazi Süleyman Paşa’nın yanına defnedilir. “Kızıl Sultan” Abdülhamit birkaç yıl sonra kabrini yaptırır.

Ve Başkomutan, Atatürk… 1905’te Harp Akademisinden mezun olan M.Kemal, atama beklerken boş durmayıp arkadaşlarıyla meşrutiyetin yeniden ilanı üzerine toplantılar yapmaktadır. Baskınla “suçüstü” yakalanıp Taşkışla’da hücreye kapatılır, sorgulanırlar.

Sultan’a suikast düzenleyecekleri iddia edilmektedir. Arkadaşlarından kimi itirafçı, kimi iftiracı olur. Neticede M.Kemal ordudan ihraç edilmeyip Ali Fuat’la birlikte Şam’a sürülür. Burada da “rahat durmayan” M.Kemal arkadaşlarıyla “Vatan ve Hürriyet Cemiyeti”ni kurar.
13 Ocak 1909. Mustafa Kemal, 3’üncü Ordu Selanik 2’nci Redif Tümeni Kurmay Başkanlığına getirilir. Ve çok değil, 3 ay sonra, Harekat Ordusunun Kurmay Başkanı olarak İstanbul’a gelir. Sultan’a, hani bugünkü Payitaht’çıların çok sevdiği Abdülhamit’e, darbe yapmışlardır.
Murat Bardakçı, 27.07.2012, Habertürk : “… Mustafa Kemal, 31 Mart hadisesinden sonra Rumeli’den İstanbul’a gelip Abdülhamid’in iktidarına fiilen son veren Harekat Ordusu’nun genç subaylarındandır ve … ilk bildiriyi kaleme alanlardan biri de, bir iddiaya göre odur. “

19 Mayıs 1919. 9’uncu Ordu Kıtaatı Müfettişliğine atanan M.Kemal Samsun’a çıkar.. 3 gün sonra Sadarete (Başbakanlığa) “… Millet birlik olup hâkimiyet esasını, Türklük duygusunu hedef kabul etmiştir.” raporunu gönderir. Niyetini belli etmiştir. Havza… Amasya… Erzurum…
9 Ağustos 1919. M. Kemal’in askerlik mesleğinden ihracı, sahip olduğu madalya ve nişanların geri alınması ve fahri yaverlik unvanının kaldırılması. yine bilindik suçlama: Vatana ihanet! 11 Mayıs 1920. M. Kemal İstanbul’da divan-ı harp tarafından idama mahkûm edilir.
Lozan’da genel affı kabul eden Cumhuriyet Hükumeti, 150 kişiyi bundan hariç tutup sürgüne gönderir. Eski bakanlar, Meclis üyeleri, gazeteci ve yazarlar, polisler, askerler, diplomatlar vs. 1927’de vatandaşlıktan çıkarılırlar. 1938’de yurda dönmelerine izin verilir.
İstiklal Marşı şairimiz Mehmet Akif… İstiklal Harbini destekler, milletvekilliği yapar. Ama bir yerde anlaşmazlığa düşer iktidar sahipleriyle. Kendini Mısır’a sürgün eder. Ölümünden kısa bir süre önce İstanbul’a döner. Büyük eseri Safahat hala başucu kitaplarından.

Nazım, 1938’de orduyu ayaklanmaya teşvik ettiği (bi nevi darbecilik yani) gerekçesiyle 28 yıl dört ay hapis cezasına çarptırılır. İstanbul, Ankara, Çankırı ve Bursa cezaevlerinde 12 yılı aşkın hapis yatar. 1950’de çıkan afla salıverilir.

48 yaşında askere çağrılınca hayatından endişe edip kendini sürgüne vurur. “Dörtnala gelip Uzak Asya’dan Akdeniz’e bir kısrak başı gibi uzanan bu memleket bizim” dese de 1951’de memleketi tarafından vatandaşlıktan çıkarılır. Hayatının kalan yılları vatan özlemiyle geçer.

2009’da Bakanlar Kurulu vatandaşlıktan çıkarılma kararını iptal etti. Mezarı hala Moskova’da. Her yıl Türkiye Cumhuriyeti’ni temsilen bakanlar kabrini ziyaret edip çiçek bırakıyor.

Ülkücü hareketin Başbuğ’u, Alparslan Türkeş, 1944’te henüz üsteğmen iken Nihal Atsız ve Nejdet Sançar’la birlikte “Irkçılık-Turancılık” davasından yargılanır. 9 ay 10 gün Tophane Askeri Hapishanesinde kalır. 45’te Askerî Yargıtay kararıyla tahliye edilir ve 47’de beraat eder.
Tekrar göreve döner. ABD’de Amerikan Harp Akademisi’ni ve Piyade Okulunu bitirir. 1955-57 arasında Washington’da NATO Daimi Komitesi’nde görev yapar. Kara Kuvvetleri Komutanlığı NATO Şube Müdürü olarak atanır. O da müzmin bir NATO’cu anlayacağınız.
27 Mayıs darbesini yapan Milli Birlik Komitesi üyesidir. Darbe bildirisini Davudi sesiyle radyoda o okur. Başbakanlık müsteşarlığına getirilir. Darbeciler kendi içinde ayrılığa düşünce Başbuğ Yeni Delhi’ye büyük elçilik müşaviri olarak sürgün edilir.
25 ay sonra yurda dönebilir Başbuğ. Sevenleri tarafından kahraman olarak karşılanır. Siyasete girer, önemli makamlarda devlete-millete hizmet eder. Bildiğiniz yakın tarihimiz…

Daha niceleri, niceleri… Ne “hain” denildiğinde, zindanlara, sürgünlere atıldıklarında değerini yitirdiler; Ne başlar üstüne çıkarıldığında fazladan itibar kazandılar. Onlar hatırlansa da “hain” diyenler unutuldu gittiler.
“En sevgili, Ey sevgili, Uzatma dünya sürgünümü benim” diyor Sezai Karakoç. Ne kadar uzayacak bilemiyoruz sürgünümüz. Ama bugüne kadar yaşanmış örnekler, eninde sonunda biteceğini gösteriyor.

Tarihin çöplüğü zalimlerle, diktatörlerle dolu. Çoğunun adı unutuldu, rezillikleri kaldı ibret-i alem. Önemli olan bu kubbede hoş bir sada bırakabilmek.