Reuters; ABD ve İsveç savcılarının Bilal Erdoğan Hakkında Açtığı Dava

Reuters ABD ve İsveç savcılarının Bilal Erdoğan’ın merkezinde olduğu rüşvet iddialarına dair özel bir haber yayınladı. Erdoğan’ın İsveç’in NATO üyeliğini vetosu sürerken ortaya çıkartılan skandalın AKP liderine “Yolsuzluk dosyanı raftan indiririz” mesajı verdiği açık. [Zincir]

• Habere göre, ABD ve İsveç savcıları Bilal Erdoğan’ın bir ABD şirketinin İsveç’teki iştirakinin Türkiye pazarında hakim (tekel) pozisyonu elde etmesine yardımcı olması halinde, on milyonlarca dolar rüşvet ödemeyi taahhüt ettiğini iddia eden bir şikayeti inceliyor. Dignita adlı şirketin planı, Türk hükümetini sürücü alkollü olduğunda aracın kontağını devre dışı bırakan alkolmetrelerin kullanımını zorunlu kılan düzenlemeler yapmasını sağlamaktı.
• Dignita, 10 yıllık bir münhasırlık anlaşması karşılığında Bilal Erdoğan’ın yönetim kurulu üyesi olduğu iki kuruma on milyonlarca dolar lobi ücreti ödemeyi kabul etti. Ancak sonuçta herhangi bir rüşvet ödenmedi ve proje geçen yılın sonlarında Dignita tarafından aniden terk edildi.
• ABD Adalet Bakanlığı ve İsveçli savcılar hadiseye dair Nisan’da bir şikayet alınca rüşvetle mücadele yasalarının hükümlerinin ihlal edilip edilmediğini belirlemek üzere ön soruşturmalar başlattılar. ABD’deki Yurtdışı Yolsuzluk Faaliyetleri Yasası (FCPA), para alışverişi, yani rüşvet verilmesi gerçekleşmeden de bir suçun işlendiğine karar verebilir. Her iki ülkede de komisyon (rüşvet) ödeme vaadinde bulunmak belirli koşullar altında suç teşkil edebilmektedir.  Şikayete göre Dignita, ürünlerinin satışı için yapılacak 10 yıl süreli ticari münhasır anlaşması karşılığında, Bilal Erdoğan’ın yönetim kurulu üyesi olduğu iki kuruma paravan bir şirket aracılığıyla on milyonlarca dolar lobi ücreti ödeyeceğini taahhüt etti.
• Reuters’in elde ettiği belgelere göre, ABD Adalet Bakanlığı ve İsveçli savcılar, sırasıyla bir özel ajan ve bir dedektif müfettişi ön incelemeler yapmak ve rüşvetle mücadele yasalarının herhangi bir hükmünün ihlal edilip edilmediğini belirlemek üzere görevlendirdi. [Araya girip yorumumu paylaşıyorum: ABD ve İsveç adlî makamları ön inceleme başlatmışlar ama henüz ortada resmi soruşturma ve iddianame yok. Bence burada örtülü bir tehdit sözkonusu: “Gerekirse” soruşturmayı açar, bu işi daha da büyütürüz, gibi…] ABD’li ve İsveçli yolsuzlukla mücadele uzmanları, her iki ülkede de komisyon ödeme taahhüdünün belirli koşullar altında cezai bir suç teşkil edebileceğini belirtiyor.
• Washington’daki yolsuzlukla mücadele izleme örgütü Transparency International U.S.’nin avukatı Scott Greytak, rüşvet verilmemiş olsa bile Yabancı Yolsuzluk Uygulamaları Yasası’nın (FCPA) ihlal edildiğinin tespit edilebileceğini söyledi. ABD mahkemeleri, Dignita’nın Türkiye’deki eylemlerini FCPA kapsamında soruşturmak için yetkiye sahip olabilir, çünkü İsveçli şirket, dünyanın en büyük varlık yöneticilerinden biri olan Apollo Global Management’a ait Teksas merkezli bir şirket olan 1A Smart Start LLC’ye aittir.
• Şirket açıklamasında “Türkiye’deki iş fırsatlarına ilişkin potansiyel olarak endişe verici davranışları öğrendikten sonra, derhal soruşturma başlatıp ilgili çalışanın ve danışmanların işine son vermek de dahil olmak üzere düzeltici önlemler aldık ve Türkiye’de işi yapmadık” dedi. Erdoğan’a geçen yaz sunulan sunuma göre, şirketin planı Türk hükümetini alkolmetre ve kontak kilitlerinin kullanımını belirli sürücü ve araç kategorileri için zorunlu hale getirmeye ikna etmek ve ardından bunların tedariki için 10 yıllık münhasırlık elde etmek üzerine kuruluydu. Konuyu bilen bir kişinin verdiği bilgilere göre, Dignita dört yıl uğraşmasına rağmen Erdoğan’a ulaşamadı, bu durum Bilal Erdoğan’la İstanbul’da görüşüldükten hemen sonra değişti ve şirket bu temastan dört ay sonra teklifini (baba) Erdoğan’a iletmeyi başardı. Reuters tarafından görülen 11 sayfalık bir “pazarlama keşif anlaşmasında” ayrıntılı bir şekilde ortaya konan stratejinin ilk bölümüne göre, Smart Start’ın Türkiye’deki bir iştiraki, İstanbul merkezli bir paravan şirkete düzenli danışmanlık ücreti ödemeyi taahhüt etti.
• Paravan şirkete ödenecek danışmanlık ücretleri, Dignita’nın kitleriyle donatılmış araç sayısına bağlı olarak cihaz başına ve aylık 50 sent ila 3 dolar arasında değişiyordu. Mart 2022 tarihli anlaşma ve Dignita yazışmalarına göre, bu temelde ve öngörülen 10 yıllık münhasırlık süresi boyunca, paravan şirkete aktarılan toplam ücret 500.000 araç için 54 milyon dolar, iki milyon araç için ise 384 milyon dolar olacaktı. Konuya aşina kişiye göre stratejinin sadece sözlü olarak tartışılan ikinci kısmı, paravan şirketin Bilal Erdoğan’ın yönetim kurulu üyesi olduğu iki kuruma, İbn Haldun Üniversitesi ve Tügva Gençlik Vakfı’na yüklü bağışlar yapmasını öngörüyordu.
• İbn Haldun Üniversitesi, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın İstanbul Belediye Başkanı olduğu 1990’lı yıllarda kurulmasına yardımcı olduğu Türgev tarafından kurulmuştur. Bilal Erdoğan’ın adı geçmişte de yolsuzluk iddialarıyla anılmıştı. İtalyan savcılar 2016’da hakkında kara para aklama soruşturması yürüttü. Erdoğan suçlamaları reddetti ve İtalyan savcılar da delil yetersizliğini gerekçe göstererek soruşturmayı kapattılar. Önceki yıl Rus hükümeti, Erdoğan’ın oğlunun IŞİD ile sınır ötesi petrol ticaretinden kazanç sağladığına dair kanıtları olduğunu iddia etti. Rusya elindeki kanıtları paylaşmayı reddetti. Dignita, trafik güvenliği cihazlarını satma hedefiyle 2017 yılında Türkiye’ye ayak bastı. O yıl Dignita CEO’su Eriksson, Smart Start tarafından kurulan Türk şirketinin başına geçti. Şirket ilk birkaç yıl boyunca Erdoğan’a erişim sağlayamadıkları için fazla ilerleme kaydedemedi.
• 2021 yılının başlarında Eriksson’un bir yardımcısı İsveçli şirketin planını, ilahiyat profesöründen politikacıya dönüşmüş bir kişilik olan İrfan Gündüz’e sunmayı başardı. Dignita’nın Gündüz’e yaklaşmasının nedeni, Bilal Erdoğan’a yakınlığıyla bilinmesiydi. İrfan Gündüz, İbn Haldun Üniversitesi’nin mütevelli heyetine başkanlık ediyor; Bilal Erdoğan ise başkan yardımcısı. Şirket yazışmalarına göre, Gündüz’le yapılan görüşmenin ardından şirkete kapılar aniden açılmaya başladı. Dignita, Erdoğan yönetiminin üst düzey bir yetkilisiyle trafik güvenliği düzenlemelerini alkolmetre ve kontak kilidi kullanımını kapsayacak şekilde nasıl değiştireceklerini görüşebildi. 2021 baharında Dignita, Gündüz’ün potansiyel olarak 100 milyon dolara varan bir lobicilik ücreti istediğini anladı. Dignita CEO’su Eriksson, 8 Haziran’da Türkiye’den sorumlu yardımcısına gönderdiği mesajda “Görüşelim” dedi.
• Şirket yazışmalarında Eriksson ve yardımcısı, başlangıçta Gündüz ve Bilal Erdoğan’dan isimleriyle – ya da Bilal söz konusu olduğunda “oğul” olarak – bahsetmiş, ancak daha sonra Türk tarafını “Lobi” olarak tanımlayarak ihtiyatlı bir tavır takınmışlar. Eriksson yardımcısına gönderdiği mesajlarda “Lobi bunun için 100 milyon alırsa son derece mutlu olacak. Bir daha bu kadar kolay 100 milyon kazanma fırsatı bulabileceklerini sanmıyorum” dedi. Eriksson mesajlarında bu ücretin hangi hizmetleri satın alacağını netleştirmeye çalıştı. Eriksson başka bir mesajında “Lobinin bizi zaman içinde desteklemesini ve rekabetten ‘korumasını’ istiyoruz” diye yazmış. Eğer rekabete izin verilirse, ücretlerin yarıya indirileceğini belirtmiş. Eriksson ayrıca Dignita’nın Türkiye’de para kazanmaya başlayana kadar herhangi bir lobi ücreti ödemeyeceğini de belirterek “Eğer kabul etmezlerse, dursak iyi olur çünkü (şirketimizin) sahipleri bize ödeme yapılmadan onlara ödeme yapmamıza asla izin vermeyecektir” dedi.
• Konuya aşina olan kişiye göre, 2022 yılı başlarında İsveç ve Türk tarafları (rüşvetin) peşin ödenmesi fikrinden vazgeçmiş ve “lobi ücretlerinin” paravan bir şirket aracılığıyla ödenmesini öngören iki yönlü bir stratejiye yönelmişler. Konuya aşina olan kişi, Bilal Erdoğan’la geçen yıl 25 Şubat’ta İstanbul’un Anadolu yakasındaki bir çocuk müzik okulunda gerçekleşen görüşmenin ardından Dignita’nın Cumhurbaşkanı Erdoğan’a iş teklifini özetleyen resmi bir mektup göndermesi gerektiğini anladığını belirtiyor. Reuters tarafından görülen mektubun son hali 29 Haziran tarihli ve Dignita CEO’su tarafından mavi mürekkeple imzalanmış. Üç sayfalık mektupta Eriksson, Erdoğan’ı Türkiye’deki yollarda güvenliği artırma konusundaki başarılarından dolayı överek başlıyor. Mektupta alkollü araç kullanma cezalıları ve okul servisleri gibi toplu taşıma araçları için kontak kilitlerinin zorunlu hale getirilerek Dignita’ya ihale verilmesi halinde, “yatırımımızı mümkün kılmak için gerekli olan temel garantileri ve koşulları görüşmeye hazırız” denildi. Konuyla ilgili bilgi sahibi bir kişiye göre, mektup Gündüz’e gönderilmiş ve Temmuz ayı ortasında cumhurbaşkanlığına teslim edilmiş. Mektup hemen olumlu bir etki yaratmış.
• Aynı ay, İsveçli şirket Gündüz’den Erdoğan yönetiminin üst düzey bir yetkilisiyle ve muhtemelen cumhurbaşkanının kendisiyle bir sonraki adımları görüşmek üzere yakında toplantılar yapılacağı “müjdesini” almış. Türkiye’deki resmi kayıtlara göre, planlanan paravan şirket Temmuz’da İstanbul’da kuruldu. Yasal başvurulara göre şirketin amaçlarından biri yerli ve yabancı şirketler arasında arabuluculuk yapmak. Ağustos’ta ise Dignita, Erdoğan için sekiz slaytlık bir sunum hazırladı. Ancak tam o sırada Dignita’nın ABD’li sahipleri Smart Start ve Apollo, Türkiye’deki projenin ABD’nin rüşvetle mücadele yasalarını ihlal edebileceğine dair endişe duymaya başlamış. Şirket içi bir incelemenin ardından projenin durdurulmasına karar vermişler. Reuters tarafından görülen bir mesaja göre, Dignita Eylül ayında Türk tarafında görüşmeleri yürüten kişiye İsveçli şirketin projeden vazgeçtiğini bildirmiş, ancak bunu neden yaptığına dair herhangi bir gerekçe belirtmemiş. [BİTTİ]